-Biển Đông : Trung Quốc cho phép Hải cảnh bắt giam “người lạ” “xâm phạm biên giới” đến 60 ngày

Thu Hằng  – RFI

22/05/2024 – 11:45

Tàu của hiệp hội Atin-Ito xuất phát từ Masinloc, tỉnh Zambales, Philippines ngày 15/05/2024 đến tiếp tế cho các tàu neo đậu gần bãi cạn Scarborough. AP

Bắc Kinh tiếp tục mưu đồ độc chiếm Biển Đông. Ngày 15/05/2024, Hải cảnh Trung Quốc (CCG) đăng Quyết định số 3 về “Quy định thủ tục về thực thi hành chính của Cảnh sát biển” Trung Quốc cho phép nhân viên của lực lượng này bắt giữ người nước ngoài bị tình nghi vượt hải giới “trái phép”. 

Có hiệu lực từ ngày 15/06, biện pháp nguy hiểm này, được cho là chủ yếu nhắm đến Philippines, liên quan đến tất cả các nước có tranh chấp chủ quyền với Trung Quốc, trong đó có Việt Nam. Manila kêu gọi các “nạn nhân” của Bắc Kinh bác bỏ quy định mới và cùng kiện ra Tòa Thường Trực Quốc Tế.

Người nước ngoài có thể bị Hải cảnh Trung Quốc bắt giữ đến 60 ngày

South China Morning Post là cơ quan truyền thông đầu tiên đăng bài về luật mới của Trung Quốc. Thực ra, kể từ khi lực lượng Cảnh sát biển Trung Quốc (Hải cảnh) được chuyển từ Tổng cục Hải dương sang Cảnh sát vũ trang Nhân dân ngày 01/01/2018, rất nhiều luật và quy định đã được thông qua để tạo cho Hải cảnh cơ sở luật pháp vững chắc hơn và cho phép họ có quyền bắt giữ nghi phạm. Nhưng đây là lần đầu tiên, một quy định đặc biệt nêu rõ thủ tục áp dụng luật về mặt giam giữ hành chính đối với Hải cảnh.

Theo trang CCTV ngày 18/05, văn bản mang tên “Quy định thủ tục về thực thi hành chính của Cảnh sát biển” có tổng cộng 16 chương và 281 điều, gồm các nguyên tắc chung, thẩm quyền, giám sát và kiểm tra tại chỗ, lưu trữ hồ sơ… Trang Inquirer cho biết đại sứ quán Trung Quốc ở Manila chưa ra tuyên bố về chủ đề này nhưng ngày 17/05 đã trao cho các nhà báo bản sao của tài liệu dài 92 trang, viết bằng chữ Hoa.

Chương 14 quy định về việc xử lý các sự vụ hành chính liên quan đến người nước ngoài bị tình nghi “vi phạm” biên giới của Trung Quốc. Hải cảnh Trung Quốc được phép bắt giữ đến 30 ngày người nước ngoài vi phạm quy định của Trung Quốc về xuất-nhập. Thời hạn có thể kéo dài đến 60 ngày đối với những trường hợp phức tạp, sau khi được người đứng đầu cơ quan Hải cảnh phê chuẩn, theo CCTV và gồm ít nhất 4 trường hợp : (1) Người bị tình nghi xuất nhập cảnh trái phép ; (2) Người bị nghi ngờ giúp đỡ người khác xuất cảnh, nhập cảnh trái phép (3) Người bị nghi ngờ cư trú hoặc làm việc bất hợp pháp (4) Người bị nghi ngờ gây nguy hiểm cho an ninh, lợi ích quốc gia, phá rối đời sống xã hội và công cộng ; trật tự, hoặc tham gia vào các hoạt động bất hợp pháp và tội phạm khác.

Bối cảnh ban hành quy định mới

Quy định mới được Hải cảnh Trung Quốc thông qua ngày 15/05, không rõ là trùng hợp hay cố tình, đúng vào ngày hiệp hội “Atin Ito” (This is ours, tạm dịch : Đó là thuộc chủ quyền của chúng tôi) bắt đầu đợt tiếp tế nhiên liệu và lương thực thứ hai cho ngư dân và những công dân đến bảo vệ chủ quyền của Philippines đối với bãi cạn Scarborough (Panatag, theo tên gọi của Philippines), nằm trong vùng đặc quyền kinh tế của Philippines và bị Bắc Kinh chiếm từ năm 2012.

Đoàn tầu của hiệp hội “Atin Ito”, gồm nhiều tổ chức phi chính phủ và các nhà hoạt động độc lập Philippines, xuất phát từ Masinloc, tỉnh Zambales. Đợt tiếp tế đầu tiên được tổ chức chỉ 2 tuần sau sự kiện ba tầu Hải cảnh Trung Quốc phun vòi rồng vào hai tầu Philippines gần bãi cạn Scarborough ngày 30/04. Hải cảnh Trung Quốc tuyên bố đã đuổi tầu Philippines “thâm nhập” vào vùng biển của họ. Sự cố xảy ra đúng lúc Philippines và Hoa Kỳ tiến hành cuộc tập trận chung thường niên Balikatan.

Cùng ngày ban hành quy định mới, bộ Ngoại Giao Trung Quốc cảnh cáo Manila mọi xâm phạm đến “chủ quyền và quyền tài phán của Trung Quốc”, đồng thời nhấn mạnh “Trung Quốc sẽ bảo vệ các quyền và đưa ra những biện pháp cần thiết phù hợp với luật pháp”.

Tháng 11/2023, khi thăm một sở chỉ huy của lực lượng hải cảnh ở Thượng Hải, chủ tịch Tập Cận Bình đã kêu gọi lực lượng này phải làm mọi cách để luật pháp Trung Quốc được tôn trọng, “bảo vệ tuyệt đối” chủ quyền lãnh thổ và các quyền hàng hải quốc gia, phải trấn áp mọi hình vi phạm tội ngoài khơi và bảo vệ kinh tế biển của Trung Quốc. 

Manila kêu gọi các nước láng giềng kiện Trung Quốc nếu công dân bị bắt

Ngày 18/05, tổng thống Marcos Jr. lên án những quy định mới của Trung Quốc “là hoàn toàn không chấp nhận được đối với Philippines” và Manila “sẽ đưa ra mọi quyết định cần thiết để bảo vệ công dân của mình”. Thiếu tướng Jay Tarriela, người phát ngôn Lực lượng bảo vệ bờ biển Philippines về biển Tây Philippines (tên Philippines gọi Biển Đông), được trang Inquirer trích dẫn ngày 18/05, cũng khẳng định “luật Trung Quốc sẽ không ngăn được tuần duyên và quân đội Philippines bảo vệ lợi ích của nhân dân Philippines”.

Ông lên án quy định mới của Hải cảnh Trung Quốc “là thêm một hành động hăm dọa” để làm nhụt chí những hoạt động, như chương trình của hiệp hội “Atin Ito” và là “một hành động bất hợp pháp” khác được bao biện bằng yêu sách chủ quyền trong đường 9 đoạn “tưởng tượng” đối với hầu hết Biển Đông. Theo thiếu tướng Jay Tarriela, quy định mới có thể “sẽ gây ra những phản ứng tiêu cực cho Trung Quốc” vì khiến cộng đồng quốc tế phẫn nộ, “rất có khả năng là thêm nhiều nước khác lên tiếng chỉ trích, phản đối kiểu luật bất hợp pháp được Trung Quốc thông qua bất chấp luật pháp quốc tế”.

Ngày 20/05, ông Antonio Carpio, nguyên thẩm phán Tòa Án Tối Cao Philippines, cho rằng Trung Quốc có nguy cơ chịu thêm thất bại về mặt pháp lý nếu bắt giữ ngư dân Philippines ở Biển Đông. Trả lời phỏng vấn đài TeleRadyo Serbisyo, được trang ABS-CBN trích dẫn, luật gia nổi tiếng về Biển Đông giải thích là Tòa Trọng Tài Thường Trực La Haye đã ra phán quyết năm 2016 bác đường 9 đoạn của Trung Quốc ở Biển Đông, trong đó có vùng biển Tây Philippines. Có nghĩa là Manila có thể kiện Bắc Kinh ngay lập tức nếu Hải cảnh Trung Quốc bắt giữ công dân Philippines hoạt động trong vùng biển này. Ông khẳng định Philippines chắc chắn thắng kiện dù Bắc Kinh không công nhận phán quyết năm 2016. Cũng viện vào phán quyết của Tòa Trọng Tài mà nhiều quốc gia khác, như Hoa Kỳ, đã tiến hành tuần tra vì tự do hàng hải ở trong vùng.

Risa Hontiveros, người đứng đầu phe đối lập ở Thượng Viện Philippines, có chung ý tưởng với cựu thẩm phám Carpio. Ông cho rằng “chính phủ Philippines hiện giờ cần kêu gọi các nước đồng minh như Mỹ, Nhật Bản, Úc, Pháp và những nước chung chí hướng, lên tiếng phản đối hành vi vi phạm trắng trợn luật pháp quốc tế, bằng cách tham gia các cuộc tuần tra với Philippines trong vùng đặc quyền kinh tế của mình”.

Ngoài ra, phe đối lập cũng yêu cầu tổng thống Marcos Jr. kiện Trung Quốc lên Tòa Trọng Tài Thường Trực. Neri Colmenares, chủ tịch đảng Bayan Muna đối lập, cho rằng Philippines cùng với các đối tác ở ASEAN, cũng là nạn nhân trong chính sách hăm dọa của Trung Quốc, như Việt Nam, Malaysia, nên nộp đơn kiện Bắc Kinh lên Tòa Trọng Tài để chấm dứt “hành động hiếu chiến ngày càng gia tăng của Trung Quốc ở trong vùng”.

Tuy nhiên, trước mắt, Jonathan Malaya, người phát ngôn của Lực lượng đặc nhiệm quốc gia về biển Tây Philippines (National Task Force West Philippines Sea), kêu gọi trong buổi họp báo hôm 20/05 rằng “tất cả các nước ven biển, nhất là các nước láng giềng như Việt Nam, Malaysia, Brunei và Indonesia, không công nhận những quy định bất hợp pháp này và tiếp tục lưu thông ở những vùng biển mà luật pháp quốc tế cho phép” để qua đó bác bỏ mối đe dọa của Trung Quốc về việc bắt giữ vô cớ người nước ngoài thâm nhập Biển Đông.